Жыл сайын бес миллион бала смартфонның кесірінен көз жұмады. Жаға ұстатарлық статистиканы Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы жариялады. Сорақысы сол, олардың басым бөлігі телефон ойынына құмартқан жеткіншектер. Мамандар ойынға телміргендер күннен-күнге артып жатыр деп дабыл қағады. Гаджетпен егіз туған балалар оған неге құмартады? Аружан Задабек жауап іздеп көрді.
Аружан ЗАДАБЕК, ТІЛШІ:
Жұмбақ айтып жарысатын, асыр салып далада, тай-құлындай шабысатын, балдырған ұландар қазір ұялы телефон ойынына құмартты. Құмартқаны соншалық, қой десе қоймай, зар еңірей кететіні үйреншікті жағдай болып қалды.
Екі баланың анасы Жанардың да балалары түрлі ойындардан бас алмайды. Күніне кемінде екі сағат смартфон ұстамаса, қолдары қышиды. Ойындағы персонаждардың тағдырына алаңдап, телефоны қолына тигенше шымыр жаны шығардай болады. Жас ана әлемді гаджет билеген заманда балаларды телефоннан ажырату мүмкін емес дейді.
Жанар ҚАДЫРОВА, АСТАНА ҚАЛАСЫНЫҢ ТҰРҒЫНЫ:
Балалар тіптен тамақ ішпейді телефонсыз. Анаған қарап, сосын барып ауыздарын ашады. Осы бала тыныш болсыншы деп телефон бере салады қолына. Но единственная уақыт аздау беріп, күніне 2 сағат болды.
Смартфондағы түрлі ойындардың зияны туралы еңбектеген баладан, еңкейген қарияға дейін біледі. Десе де зиянын біліп тұрып, күресуге асықпайтын ата-ана көп дейді психолог.
Анаргүл ИБРАЙЫМБЕКОВА, ПСИХОЛОГ:
Ойындағы персонаждардың рөлін ойнауға дағдыланған. Соның жасаған іс-әректеттерін қайталайды, сол сияқты әрекет етуге тырысады. Өйткені, бала еліктегіш болып келеді. Кез-келген дүниені міндетті түрде өзіне, бойына сіңдіріп алады.
Телефон ойындарының зиян екенін логопедтер де ескертеді. Ойын әлеміне кірген балақайдың бал тілі кеш шығады. Керек десең, мүлде сөйлемей қоюы да мүмкін.
Ажар НҰРКЕНОВА, ЛОГОПЕД-ДЕФЕКТОЛОГ:
Тілі кеш шығады. 3 жасқа дейінгі балаларға мүлдем телефон ойындарын ойнауға болмайды. Көп ата-аналар осыны ескермейді. Смартфонға телмірген баланың қозғалысы азаяды, физикалық қимыл болмайды. Сәйкесінше, бұл бала тілінің шығуы мен оның ортамен қарым-қатынас жасауына үлкен кері әсерін тигізеді.
Ал педагог Жанар Аманғалиева бүлдіршінді ойын құрығына түсірмес үшін ата-ана дұрыс үлгі бола білуі керек дейді. Білгенін емес, көргенін істейтін бала үшін үлкендерден қайталау жазылмаған заңдылық.
Жанар АМАНҒАЛИЕВА, БАЛАЛАРДЫ ДАМЫТУ ОРТАЛЫҒЫНЫҢ ДИРЕКТОРЫ:
Бала көргенін жасайды. Ата-аналар не істейді? Тамақ ішкенде, біреумен әңгімелескенде, кез-келген жерде телефонын тастамайды. Оны көрген бала телефонға жоламай қайтсін? Бірінші өзімізді тәрбиелеу керек.
Телефон ойындарына тәуелділік есірткі мен түрлі психотропты заттардың зиянынан да қауіпті. Смартфонның кесірінен бала агрессивті болып, тіпті депрессияға түсіп қалуы әбден мүмкін. Сондықтан мамандар ата-аналарға баланың тағдырына бей-жай қарамай, оларға көбірек көңіл бөлу керектігін айтады.
А. Задабек