Ғалымдар 2022 жылғы желтоқсанда Каспий жағалауында Қызыл кітапқа енген итбалықтар санының жаппай қырылуының табиғи сипатын растады. Бұл туралы «Мұнай және газ кен орындарын игеру жағдайында Каспий экожүйесін сақтау мәселелері» атты халықаралық IX ғылыми-тәжірибелік конференция аясында Бүкілресейлік балық шаруашылығы және мұхиттану институты ғылыми-зерттеу институты директорының ғылыми жұмыстар жөніндегі орынбасары Вячеслав Бизиков мәлім етті.
2022 жылдың желтоқсанында Каспийдің Дағыстандағы жағалауында 2,5 мыңнан астам өлі итбалық табылғаны хабарланған. Бизиковтың айтуынша, бұдан кейін Махачкалада құрылған мониторингтік топ Дағыстан жағалауының 340 шақырымын зерттеп, өлген итбалықтардың санын 10 мың дараға жеткенін бағалаған.
Табылған итбалықтарға патологоанатомиялық зерттеу жүргізу олар қырылған кезде сау болғанын және қырылуы жағалауға шығып қалуынан шамамен 2-3 апта бұрын болғанын көрсетті.
Бұл ретте 2020 жылдың желтоқсанында Дағыстан жағалауына итбалықтар Каспий теңізі бассейніне тән табиғи газ шығарындылары салдарынан қырылғанын көрсетті. Олардың қарқындылығы жер сілкінісі кезінде күрт артады. Жел болмаса, бұл шығарындылар газ линзаларын бөліп, итбалықтар содан тұншығады.
Бизиковтың атап өтуінше, 2020 жылдан бастап Солтүстік Каспий теңізінің ресейлік және қазақстандық аймақтарының акваторияларында жыл сайын Каспий итбалықтарын әуеден түсіру жұмыстары жүргізіледі. Бұл жұмыстардың қорытындылары олардың жалпы санының соңғы жылдары тұрақты өскенін көрсетті – 2020 жылғы 280 мыңнан 2022 жылы 311 мың дараға дейін. 2023 жылы Қазақстан аймағындағы әуеден түсіру жұмыстары итбалықтардың жалпы саны 259 852 бас болғанын көрсетті, бұл өткен жылмен салыстырғанда 51 мыңға аз.
Каспий итбалығы - Каспий теңізіндегі жалғыз сүтқоректі. Халықаралық табиғатты қорғау одағы 2008 жылы оған жойылып бара жатқан мәртебесін берді. ХХ ғасырдың басында Каспий теңізіндегі итбалықтардың саны 1,2 млн. дараны құраған. ХХ ғасырдың 70-ші жылдары Каспий теңізін қарқынды игеру кезінде жануарлардың саны 600 мыңға дейін қысқарды.